پرسش از شما :
بنده به دنبال یافتن اطلاعاتی در مورد حلقه کیان هستم اما منبع معتبری نمی شناسم. لطفا بنده را راهنماییی بفرمایید.

پاسخ از ما:
حلقه کیان در دهه 70 و با حضور سعید حجاریان – که نام مستعار جهانگیر صالح را برای خود انتخاب کرده بود- سروش، رضا تهرانی، اکبر گنجی شکل گرفت که این حلقه مقالات و یادداشت‌های متعددی با محوریت شبهه افکنی علیه نظام را در دستور کار داشت. .حلقه کیان ارتباط تنگاتنگی با کار گروهی که در ابتدای انقلاب در مؤسسه کیهان فعالیت می‌کردند، دارد.

 پس از آنکه امام خمینی(ره) طی حکمی حجت‌الاسلام سیدمحمد خاتمی را به عنوان نماینده خود و سرپرست مؤسسه کیهان منصوب فرمودند، مشارالیه با یک ترکیب خاص، کیهان را از دکتر ابراهیم یزدی (نفر دوم آن روز گروهک موسوم به نهضت آزادی) تحویل گرفت. افراد سرشناس این گروه آقایان ماشاءالله شمس‌الواعظین، بهروز گرانپایه، رضا تهرانی و مصطفی رخ صفت بوده‌اند. این گروه به همراه حجت‌الاسلام خاتمی در طیف بندهای سیاسی آن زمان به عنوان چپ خط امامی شناخته شده‌اند. طبعاً در مؤسسه‌ای که ابراهیم یزدی، راست لیبرال بوده است، اطلاق واژه چپ به این گروه مفهوم بیشتری داشته است. در سال 61 حجت‌الاسلام خاتمی، حسن شاهچراغی را به عنوان مسئول مؤسسه معرفی می‌نماید.چندی بعد از شهادت مرحوم شاهچراغی، آقای سیدمحمد اصغری (که مدتی وزیر دادگستری کابینه شهید رجایی و مهندس موسوی بود) توسط خاتمی به سرپرستی مؤسسه منصوب می‌شود. آقای اصغری با اعضای شورای سردبیری درگیری پیدا می‌کند تا اینکه در سال 67 مهدی نصیری از سوی آقای اصغری به عنوان سردبیر و مدیرمسئول کیهان انتخاب می‌شود. نصیری ضمن آن که با مسئول مؤسسه اختلافاتی داشته به دلیل مبانی فکری با شورای سردبیری (آقای شمس‌الواعظین، رضا تهرانی و...) دچار مشکل می‌شود. این مسئله سبب می‌شود که اعضای شورای سردبیری به طور دسته‌جمعی از عضویت دراین شورا استعفا داده و برای ادامه کار با نظر آقای خاتمی به «کیهان فرهنگی» بروند.<BR>انتقال گرانپایه، رضا تهرانی، شمس‌الواعظین و مصطفی رخ صفت در سال 67 به «کیهان فرهنگی» به آنان اختیار عمل فراوانی داد. این انتقال با علنی شدن عقاید غیردینی دکتر عبدالکریم سروش همزمان شده بود. دومین مقاله از مجموعه مقالات «قبض و بسط تئوریک شریعت» در اولین شماره‌ای که گروه شمس به کیهان فرهنگی رفته بودند، در این ماهنامه منتشر گردید.گروه شمس‌الواعظین دو سال بیشتر در کیهان فرهنگی دوام نیاوردند و با استعفای حجت‌الاسلام خاتمی از نمایندگی امام در مؤسسه کیهان و انتصاب آقای اصغری به این سمت، در سال 69 عملاً از این ماهنامه اخراج گردیدند. آنان با دراختیار گرفتن ساختمانی در خیابان سمیه «کیان» را راه‌اندازی کردند.کیان که فقط یک «ه» از کیهان فرهنگی کم داشت، اندک اندک به یک نهاد تبدیل شد. نهادی که در آن یک گروه با محوریت فکری عبدالکریم سروش و محوریت عملیاتی علوی‌تبار و رضا تهرانی می‌رفت تا در یک مقطع تاریخی 76 تا 80 تأثیرات مهمی را در فضای سیاسی کشور داشته باشد.ارتباط غیرآشکار گروه «کیهان فرهنگی» با نهضت آزادی در «کیان» کاملاً آشکار گردید. گروه شمس در اولین مقالات خود در کیان به واسطه اقدامات چپ روانه‌ای که در سال‌های 59 تا 64 علیه نهضت آزادی داشته‌اند، در مقام عذرخواهی برآمد و پس از آن مقالات و مصاحبه‌های عناصر شناخته شده نهضت آزادی بی‌دریغ در «کیان» چاپ می‌شد.پس از آنکه رضا تهرانی، شمس‌الواعظین، مصطفی رخ صفت و بهروز گرانپایه از «کیهان فرهنگی» رفتند، به دو دسته تقسیم شدند، تعدادی از آنان وارد تشکیلات «همشهری» شدند (که تا آن موقع به صورت ماهنامه فرهنگی منتشر می‌شد) و تعدادی از آنان ساختمانی گرفته و مقدمات انتشار نشریه کیان را فراهم کردند. اما گروهی که به همشهری رفته بودند به واسطه درج مقالاتی که مبناهای حکومت دینی را نشانه می‌گرفت، توسط شهردار وقت تهران – آقای غلامحسین کرباسچی- مورداعتراض شدید قرار گرفته ناچار شدند، همشهری را ترک گویند. سپس این گروه به جمع گروهی که به تازگی «کیان» را راه‌اندازی کرده بودند، پیوستند. وقتی «کیان» راه افتاد، یک گمانه زنی در بعضی از مطبوعات به وجود آمد. «کیان» نام مؤسسه دیگری بود که محمدجعفر محجوب (از نویسندگان مرتبط با دربار پهلوی که 8-7 سال پیش از دنیا رفت) آن را اداره می‌کرد.مشهور بود که کیان یک حلقه فرهنگی از مجموعه بنیاد امریکایی «سیرا» است. سیرا توسط هوشنگ امیراحمدی، ریچارد مورفی و گری سیک اداره شده و می‌شود. گو این که گفته می‌شود مجموعه «ایرانیکا» که توسط احسان یارشاطر اداره می‌گردد و تلاش می‌کند تا به یک جریان اساسی در عرصه «فرهنگ» کشور درآید، از حلقات سیرا می‌باشد.<BR>چه این گمانه زنی را در مورد ارتباط «کیان ایرانی شمس الواعظین» و «کیان امریکایی محجوب» بپذیریم و چه آن را صرفاً یک تصادف ارزیابی کنیم، نمی‌توانیم از ارتباط مستمر این دو مرکز غفلت نماییم. مؤسسه کیان که دو مجله تخصصی «کیان» و «زنان» را از آبان و بهمن 70 در حوزه روشنفکری منتشر می‌کرد، ارتباط بسیار نزدیکی با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی داشت. بخصوص سه نفر از معاونین این وزارتخانه (آقایان گرانپایه، قاضیان و مصطفی تاج‌زاده) به صورت دوجانبه عمل می‌کردند؛ یعنی هم در کیان بودند و هم در ارشاد مسئولیت داشتند. ارتباط کیان و ارشاد تا سال 72 (پایان دوره مسئولیت حجت‌الاسلام خاتمی در ارشاد) ادامه پیدا کرد و البته پس از آن نیز ارتباط آن اگرچه با متولیان ارشاد تیره بود، ولی با مدیران میانی و کارشناس‌ها این ارتباط کماکان برقرار بود. به همین جهت «کیان» و «زنان» در طول دوره مسئولیت دکتر علی لاریجانی و مهندس مصطفی میرسلیم بدون دغدغه منتشر می‌شدند.مجموعه «کیان» بر محور فکری دکتر عبدالکریم سروش قرار داشت؛ به همین جهت جلسات فکری کیان همواره با ارائه یک سخنرانی در حوزه «معرفت شناسی دینی» توسط دکتر سروش شروع می‌شد و بقیه اعضا که به گفته حسینعلی قاضیان گاهی تا 22 نفرهم می‌رسید، به بحث پیرامون مطالب سروش می‌پرداختند. سخنرانی سروش در مؤسسه، در ماهنامه کیان درج می‌شد. جالب‌تر از این آن که چون مباحث دکتر سروش بر ابعاد معرفتی دین متمرکز است، به همین جهت می‌توان گفت «کیان» تنها برای خود یک مأموریت قائل بوده است، آن هم بحث راجع به مبناهای دینی.مطالب دکتر سروش توسط همین گروه به صورت نوار و کتاب نیز منتشر گردید. اینها یک مؤسسه انتشاراتی را نیز به نام «صراط» راه انداخته بودند؛ این مؤسسه تا مدت‌ها فقط آثار دکتر سروش را منتشر می‌کرد.<BR>منابع مورد مطالعه :<BR>نگاهی به نقش ‌محوری حلقه «سلام» و «کیان» در فتنه‌ها ، سعدالله زارعی،سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی<BR>جریان شناسی فکری ایران معاصر،عبدالحسین خسرو پناه،موسسه حکمت نوین اسلامی،1388<BR>جامعه شناسی روشنفکری دینی در ایران ،عباس کاظمی ،تهران ،طرح نو ،1383<BR>آسیب شناسی دین پ‍ژوهی معاصر،عبدالحسین خسرو پناه،تهران ،پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی،1388