دو سال پیش بود که حجت الاسلام و المسلمین حسن روحانی با شعار اعتدال، تدبیر و امید سکان اجرایی کشور را به دست گرفت. وی در این دو سال  تلاش گسترده‌ای برای حل مشکلات کشور از طریق مذاکره با غرب کرد؛ لکن همه آن‌چه در این دو سال انجام شده است، به سیاست خارجی محدود نمی‌شود.

برای تحلیل عملکرد رییس دولت و کارگزاران حکومت، مبانی دینی و اعتقادی ما حکم می‌کند با رعایت انصاف، صراحت و با نیت خیرخواهی، فارغ از هر گونه وابستگی، به نقد و تأیید بنشینیم و از آنجا که بخش بزرگی از تصمیم‌گیری‌های کلان کشور در اختیار دولت قرار دارد، باید مورد نقد، ارزیابی و سنجش قرار بگیرد و هیچ کسی نمی‌تواند منتقدان، صاحب‌نظران و کارشناسان را از نقد سازنده و مفید منع کند که در همین زمینه با حجت الاسلام محمد علی لیالی، استاد حوزه و دانشگاه و کارشناس مسائل سیاسی به گفت و گو نشستیم.

متن گفت‎وگو به شرح ذیل است:

رسا - با تشکر از وقتی که در اختیار ما قرار دادید، به عنوان شروع صحبت، به طور کلی عملکرد دولت را در عرصه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی و فرهنگی چطور تحلیل می‌کنید؟

برای تحلیل و ارزیابی دولت یازدهم چند نکته را باید یادآور شویم؛ دولت معروف به اعتدال، تدبیر و امید به عنوان یک جریان سوم از نگاه جریان شناسی سیاسی محسوب می‌شود و حجت الاسلام‌ و ‌المسلمین روحانی اصرار دارد که دولتش اصول‌گرا و اصلاح طلب معرفی نشود.

دولت حجت الاسلام‌ و ‌المسلمین روحانی را باید مخرج مشترک اصول‌گرایان و اصلاح طلبان در حداقل‌ها دانست و این بدان معناست که اصلاح طلبان و اصول‌گرایان نمی‌توانند در سطح انتظارها با این دولت همراهی کنند.

با نگاه مخرج مشترکی، وجه اشتراکی و دولت ائتلافی حجت الاسلام ‌و ‌المسلمین روحانی، نقد و ارزیابی دولت وی نیز مشکل خواهد بود که در ادبیات سیاسی به دولت‌های اعتلافی، دولت‌ شکننده‌ نیز می‌گویند.

به طور طبیعی دو طیف اصلاح طلبان تندرو و اصولگرایان تندرو با این دولت همراه نیستند و به دلائل مختلفی سکوت می‌کنند که اگر مواضع و مباحث اختلاف شروع شود، ریزش مخرج مشترک و اعتلاف این دولت شدت خواهد گرفت.

حجت الاسلام ‌و ‌المسلمین روحانی در انتخابات چیزی در حدود 51 درصد آرا را کسب کرده و 49 درصد را کسب نکرده است؛ از این‌رو باید بر لبه شمشیر تیز و بران اصلاح طلبان پیشرو و اصولگرایان پیشرو حرکت ‌کند.

در قضاوت‌ها و ارزش‌گزاری‌ها، سفارش می‌کنند میانگین و معتدل باشید؛ به تعبیری در قضاوت‌ها نه دلواپس و بدبینانه نگاه کنید که گرفتار بی‌خوابی باشید و نه دل آرام و خوشبین که دچار غفلت‌ها و خواب شوید.

این دولت همچون دولت‌های گذشته از نقاط قوت و ضعفی برخوردار است و بیان نقاط قوت و ضعف به معنای نفی دولت و مقابله با دولت نیست؛ بلکه در جهت ترمیم کمی‌ها و کاستی‌های احتمالی است که در بدنه دولت و سیاست‌گزاری‌های کلان آن وجود دارد.

با توجه به این مقدمه، با بیان توفیقات، خدمات و موفقیت‌های دولت حجت الاسلام ‌و ‌المسلمین روحانی به نقاط ضعف، کمی‌ها و کاستی‌های آن می‌پردازیم.

سال 91 – 92 پایان خوبی برای عرصه اجتماع، فرهنگ و اقتصاد در جامعه نبود؛ نزاع‌های سیاسی و به تعبیر رهبر معظم انقلاب، بداخلاقی‌های سیاسی دولت و مجلس، فشار تحریم‌ها، اضطراب فضای انتخاباتی و پایان دولت دهم، مزید بر علت بود تا جامعه در یک فضای روحی و روانی قرار بگیرد که نتیجه انتخابات نوعی آرامش روانی را به جامعه تزریق کرد.

توفیق دولت در تعامل با نظام بین الملل، مذاکرات هسته‌ای و عدم صدور قطعنامه جدید یا تحریم‌های جدید از خدمات دولت در این دو سال گذشته بوده است. توجه به بخش خصوصی، حل مشکلات واحدهای تولیدی، توفیق دولت در بخش دارو، درمان و وزارت بهداشت قابل تقدیر است که مجلس هم با اختصاص بودجه همراهی کرد. طرح مبارزه با مفاسد اقتصادی و تشکیل جلسات سران سه قوه نیز از خدمات دولت است.

در یک ارزیابی کلی، وزارت اقتصاد و وزارت بهداشت با مسؤولیت طیب نیا و هاشمی، از موفق‌ترین وزرا در دو سال  اخیر بوده‌اند؛ اما با اشاره به نقاط قوتی که از دولت گفتیم، نقاط ضعف و نقدهای جدی نیز به دولت وارد است که با هدف کمک به دولت بیان خواهد شد.

رسا - رهبر معظم انقلاب در عرصه اقتصادی بر نگاه به درون، تحقق سیاست‌های ابلاغی اقتصاد مقاومتی و لزوم حرکت مسؤولان در این راستا تأکید و تصریح دارند؛ دولت تدبیر و امید چقدر توانسته است خودش را در مسیر اجرای این اصول و سیاست‌ها قرار دهد؟

در دولت یازدهم نوعی شیفتگی و نگاه به بیرون، انتظار حل مشکلات متعدد سیاسی، اجتماعی و اقتصادی از طریق رابطه با غرب، به ویژه آمریکا وجود دارد که حتی مشکلات داخلی را نیز می‌خواهد از این طریق حل کند.نوعی لیبرالیسم اقتصادی، صندوق بین المللی پول، بانک جهانی و پذیرش نسخه‌های سازمان تجارت جهانی یا سایر نهادهای بین المللی اقتصادی، در بخشی از بدنه دولت مشاهده می‌شود. با همه خدمات دولت در بحث‌های اقتصادی، یک ضعف‌ها و ناهماهنگی‌های جدی در سیاست‌های اقتصادی دولت مشاهده می‌شود.

مشکلات سبد کالا و هدفمندی یارانه‌ها، مسکن مهر، قیمت خودرو، معوقات بانکی، سود بانکی، آزادسازی قیمت‌ها و سایر مشکلاتی که وجود دارند، نشان می‌دهد تیم اقتصادی دولت با آهنگ‌های مختلفی که از آن به گوش می‌رسد، تیم هماهنگی نیست و نوعی تعارض‌ و تناقض‌ در تصمیم‌گیری‌های دولت وجود دارد. مصاحبه‌های سخنگوی دولت، وزیر اقتصاد، وزیر صنعت، وزیر رفاه و تعاون، رییس برنامه و بودجه و معاونت توسعه و برنامه و بودجه این مطلب را به وضوح نشان می‌دهد.

در عرصه اقتصادی نگاه به خارج و سرمایه‌گزاری‌های خارجی، تأکید بیش از اندازه دولت را شاهد هستیم. بر این اساس، مدل و الگوی اقتصادی دولت، آزادسازی قیمت‌ها خواهد بود که آزادسازی قیمت‌ها منجر به کم توجهی به اقتصاد مقاومتی و تولید درون زا می‌شود و فضای تولید را نخواهیم داشت و به تبع عدم تولید، فضای صادرات نیز اتفاق نخواهد افتاد که دولت گرفتار واردات شده و شاهد این پدیده در این دولت مثل دولت‌های گذشته خواهیم بود.

قرار بود زندگی مردم بهتر شود؛ اما سختی زندگی توده مردم احساس می‌شود که در حقیقت چرخ زندگی مردم به سختی در حال چرخش است. با توجه به اقداماتی که این دولت انجام می‌دهد، احساس می‌شود تمایلی به بحث اقتصاد مقاومتی نداشته باشد و ادامه بحث تعدیل اقتصادی، توصیه مدل آزادسازی اقتصادی، سفارشات بانک جهانی و صندوق بین المللی پول با اقتصاد مقاومتی و درون زایی سازگاری ندارند.

با وجود نوعی حاکمیت تفکر نئولیبرالیسم یا لیبرال‌های جدید اقتصادی در دولت یازدهم و با توجه به تجربه تلخی که در دولت هاشمی رفسنجانی، بحث آزادسازی قیمت‌ها و تعدیل اقتصادی وجود دارد، اگر این دولت نیز بخواهد در عرصه اقتصاد به تئوری‌های اقتصادی جریان نولیبرال‌ها نزدیک شود، همان فضای مشکلات، بحران‌های اقتصادی و به تبع، بحران‌های اجتماعی سال 72 تا 74 را خواهیم داشت.

رسا - نفوذ برخی فعالان و منتسبان به فتنه 88 در مسؤولیت‌های اجرایی، سبب نگرانی متدینان و دلسوزان انقلاب شده است، این مسأله چقدر با شعار اعتدال دولت، سازگاری دارد؟

نفوذ جریان‌های اصلاح طلب، برخی از جریان‌های روشنفکری و ملی گرایی در بدنه دولت، به‌ویژه در عرصه رسانه و مطبوعات، به راحتی قابل رصد و ارزیابی است. به همان اندازه که جریان‌های استحاله طلب، روشنفکر، سکولار، ملی گرا و لائیک به یک دولت نزدیک می‌شوند، جریان‌های انقلابی ارزشی و متعهد نیز از آن دولت دور خواهند شد که متأسفانه احساس می‌شود بخشی از دولت با نگاه لیبرالیستی در عرصه‌های مختلف وارد می‌شود که این ضعف را در عرصه فرهنگ، به‌ویژه مطبوعات، رسانه‌ها و روزنامه‌ها نیز به عیان مشاهده می‌کنیم.

رسا ـ ابراز نگرانی رهبر معظم انقلاب، مراجع تقلید و دلسوزان از مسائل فرهنگی را چطور تحلیل می‌فرمائید؟ رییس جمهور و وزیر ارشاد برای رفع این نگرانی چه باید بکنند؟

با حضور ولی فقیه در جامعه، جریان‌های سیاسی، دولت‌ها، موافقان و مخالفان باید بیشترین بهره و گوش به فرمان بودن را از بیانات امام و رهبر جامعه داشته باشند و با وحدت، جامعه را به سمت توسعه و پیشرفت ببرند. با توجه به این که قواعد کلی و قوانین نظام اسلامی از قرآن و سنت است و در مرحله بعد قانون اساسی میثاق ملی ما است، همه باید پایبند باشند و از اندیشه امام خمینی(ره) و بیانات رهبر معظم انقلاب به عنوان سیاست‌گزاری‌های کلان در جامعه و طریق هدایت استفاده کنند.

دولت و دولت‌مردان حق قانون‌گزاری در عرصه سیاست، فرهنگ، اقتصاد و اجتماع را ندارند و با توجه به این که یک مرکز قانون‌گزاری بیشتر در کشور وجود دارد، هر مسؤولی در نظام اسلامی باید با نگاه به اسناد بالا دستی، مصوبات مجلس مورد تأیید شورای نگهبان و سیاست‌گزاری کلان جامعه حرکت کند.

متأسفانه درباره وزارت فرهنگ باید اعلام کنیم که این وزارت گرفتار حاشیه‌ها است و با وجود نوعی لیبرالیسم فرهنگی و برخی از خطاها و انحراف‌ها در این وزارت، نوعی عدم توجه به نیروهای انقلابی، ارزشی، متدین و متعهد در بدنه فعالیت‌های فرهنگی دولت مشاهده می‌شود. رهبر معظم انقلاب در این زمینه می‌فرماید: «من نگران مسأله فرهنگ هستم؛ مسأله فرهنگ مهم است، زیرا اساس ایستادگی و حرکت نظام مبتنی بر حفظ فرهنگ اسلامی و تقویت جریان مؤمن و انقلابی است.»

حجت الاسلام ‌و المسلمین روحانی با بیان مطالبی در بحث هنر و مطبوعات گفت: «هنرمند ارزشی و غیر ارزشی نداریم» و «ما در این دولت ممنوع القلم نداریم و همه سریع القلم هستند» که این گونه مطالب به طور طبیعی موجب نگرانی دلسوزان و خوشحالی جریان انحرافی در عرصه فرهنگ شد. این گونه مباحث موجب بحث‌های حاشیه‌ای انجمن صنفی روزنامه نگاران و جریان خزنده‌ای در عرصه مطبوعات و روزنامه‌هایی همانند روزنامه بهار و آسمان شد که با زیر سؤال بردن برخی از احکام، فرامین دینی، حکم قصاص و ولایت امیرمؤمنان علی(ع) نشان داد که جریان سکولار و لائیک به شدت در حال نفوذ در بدنه وزارت فرهنگ است.

همچنین این حاشیه‌ها را در بحث فیلم، جشنواره‌ها، خانه سینما، ممیزی کتاب، چاپ یا عدم چاپ آثار صادق هدایت، شاملو یا دیگران و بحث فیلترینگ مشاهده می‌کنیم که برخی از افراد با این که شأنیت مباحث فرهنگی را ندارند، در رأس قرار گرفتند و این نشان از نوعی وادادگی فرهنگی در بدنه وزارت ارشاد است. در عرصه فرهنگ، مانند اقتصاد، با آزادسازی روبرو هستیم و با وجود حاشیه‌های بسیاری که برای دولت و وزارت ارشاد مطرح است، باید با صراحت اعلام کرد که وزارت ارشاد به جای این که متولی فرهنگ دینی، قرآنی و ملی باشد، به وزارت حاشیه‌ها تبدیل شده است.

متأسفانه توسعه، تشویق و ترویج برخی از شبکه‌های اجتماعی و عضویت برخی از وزرا در این شبکه‌ها مانند فیس بوک، توئیتر و سایر شبکه‌های اجتماعی و موضع‌گیری برخی از وزرا و مسؤولان نسبت به ماهواره‌، نشان می‌دهد که به طور عملی برنامه صریح و مشخصی نسبت به حفظ و حراست از میراث‌های دینی و فرهنگ ایرانی، اسلامی وجود ندارد. برخی از متولیان فرهنگی به طور رسمی اعلام کردند که دولت خود را متولی فرهنگ نمی‌داند؛ بلکه فرهنگ را به سایر نهادهای تصمیم ساز و تصمیم گیر مثل حوزه‌های علمیه یا نیروی انتظامی و سایر مراکز ارجاع می‌دهند و همین مباحث را در بحث فرهنگ عفاف، پوشش و حجاب نیز مطرح می‌کنند!

جریان‌های اصیل فرهنگی دولت، تمایلی به مقابله با پدیده‌های بدپوششی، بدحجابی و بی‌عفتی ندارد و با نوعی وادادگی فرهنگی به بهانه جذب سلایق مختلف در مقابل ترویج بی‌حجابی و بی‌عفتی سازماندهی شده از سوی جریان‌های معاند نظام سکوت می‌کنند. با توجه به تجربه تلخ سیاست تسامح، تساهل و لندن نشینی وزیر ارشاد طراح این نظریه در دولت اصلاحات، دولت‌مردان توجه داشته باشند که ممکن است این سیاست در عرصه دینی سر از لندن دربیاورد.

رسا - با توجه به مباحثی که در وزارت علوم مطرح است، عرصه و حرکت علمی کشور را در دولت یازدهم چطور تحلیل می‌کنید؟

به عنوان کسی که با دانشجویان و فضای دانشگاه ارتباط دارد، فضای روانی حاکم بر دانشگاه‌ها، اساتید، دانشجویان و آنچه که در وزارت علوم در این یک سال گذشت، مطلوب فضای علمی کشور نیست. بازگشت حاشیه‌ها و سیاسیون به دانشگاه‌ها موجب شده که وزارت علوم نیز مانند وزارت ارشاد وارد حاشیه‌ها شود و اگر دانشگاه تبدیل به باشگاه سیاسی شود، باید احتمال بروز بحران‌ها، حوادث سیاسی و حاشیه‌ای را بدهیم.

به تعبیر رهبر معظم انقلاب اگر سیاسیون و سیاست‌بازان به فضای دانشگاه‌ برگردند، بی‌توجهی و کم توجهی به رشد علم اتفاق خواهد افتاد که برخی از جریان‌های سیاسی دانشگاه‌ها را تبدیل به پادگان‌های سیاسی کرده‌ و نسبت به بازی‌های سیاسی از دانشگاه‌ها یارگیری خواهند کرد.

بخشی از بدنه مدیریت و معاونین دانشگاه‌ها در وزارت علوم، متعلق به اصلاح طلبان تندرو و استحاله طلب است و سپردن دانشگاه‌ها و وزارت علوم به حزب مشارکت، فتنه‌گران و سازمان مجاهدین انقلاب، اشتباه دولت یازدهم است که متأسفانه با تقسیم وظایف در این دولت، وزارت علوم به طور رسمی به جریان اصلاح‌طلبان تندرو و حزب مشارکتی تحویل داده شد!

با سپردن ریاست و مدیریت دانشگاه‌ها به جریان حزب مشارکت و کسانی که در فتنه حضور داشتند یا حمایت می‌کردند، فضای رشد علمی، مذاکرات علمی، مناظرات علمی و هم اندیشی اساتید برای رشد علم و کرسی‌های آزاداندیشی اتفاق نخواهد افتاد. از زمانی که میلی منفرد و توفیقی برای وزارت علوم  مطرح شدند و رأی نیاوردند تا زمانی که فرجی دانا رأی گرفت، به طور عملی ظریفیان، توفیقی، خان‌یکی و بسیاری از حزب مشارکت و مجاهدین انقلاب، وزارت علوم را اداره می‌کردند.

حزب مشارکت بدون بحران‌های سیاسی زنده نخواهد بود و اگر دولت این جریان را اداره نکند، با آغاز بازگشایی دانشگاه، بحران‌هایی در فضای دانشگاه به وجود خواهد آمد. بحران سیاسی در دانشگاه برابر با رکود و عدم رشد علمی است که در این سال‌ها جایگاه رشد و مقام علمی بسیار قابل توجه بود و رهبر معظم انقلاب به خاطر مقالات، رشد و پیشرفت‌های علمی از دولت گذشته تشکر کردند.

رسا - تعریف شما از اعتدال چیست و بفرمایید که عملکرد دولت چقدر در مسیر اعتدال واقعی بوده است؟

به طور طبیعی آن‌چه در وزارت علوم و وزارت ارشاد اتفاق می‌افتد، با شعار اعتدال سازگاری ندارد و این دو وزارت، حاشیه‌ها و پاشنه آشیل دولت یازدهم هستند که ضربه سختی را به دولت تدبیر وارد خواهد کرد. دولتی که گرفتار حاشیه‌ها شود، از ارائه خدمت صادقانه به مردم غفلت خواهد کرد و فرقی نمی‌کند دولت هاشمی، خاتمی، احمدی نژاد و یا روحانی باشد.

رسا - نظر شما راجع به ادامه مذاکرات هسته‌ای چیست؟

با توجه به محرمانه بودن مذاکرات و فقدان اطلاعات کافی برای قضاوت پیرامون مسائل هسته‌ای و تعارض تفسیر غربی‌ها با تفسیر تیم مذاکره کننده ایرانی، دلسوزان و منتقدان، نگران مذاکرات هستند که دولت باید پاسخگو باشد. ادبیات برخی از اعضای دولت و رییس جمهور نسبت به منتقدان هسته‌ای پسندیده نیست؛ منتقدانی که برخی از آنها از نمایندگان مجلس، مذاکره کنندگان هسته‌ای، صاحب‌نظران عرصه سیاست خارجی در دوره‌های قبل بوده‌اند و متهم کردن آنها به حسودان و بی‌سوادان، سیاست اشتباه و ناپسندی است.

هر تصمیمی ممکن است مخالف یا موافق داشته باشد و رییس جمهوری که منتقد برخی از ادبیات تند در جامعه بود و دولت قبل را به ادبیات افراطی متهم می‌کرد، خودش و دولتش گرفتار این ادبیات افراطی شده‌اند و منتقدان را افراد بزدل و ترسو خوانده، آنها را به جهنم حواله می‌دهند! نمی‌شود منتقدان را آدم‌های بزدل خواند، بعد غربی‌ها را در آغوش گرفت و با آنها مذاکره کرد و این سیاستی است که همه جامعه و بیشتر دولت‌مردان باید سرلوحه کار خویش قرار دهند؛ زیرا بسیاری از منتقدان، انسان‌های دلسوزی هستند که قصد خدمت دارند.

در بحث سیاست‌های انرژی هسته‌ای با همه تحولات، فراز و نشیب‌هایش که در طی بیست سال اتفاق افتاد، در این دولت به قراداد ژنو ختم شد و با این که دولت تأکید بسیاری بر بحث انرژی هسته‌ای داشت و ادعا می‌کرد سیاستش دو سر برد بوده است، اما اغلب اصحاب رسانه، دانشگاهیان و حقوقدانان از این برنامه مطلع نشدند و به طور طبیعی تحلیل مناسبی نیز صورت نگرفت.

اصرار بیش از حد بر قواعد بین المللی از ضعف‌های دولت در سیاست خارجی و دیپلماسی است و برخی منتقدان، نگران هستند مبادا به بهانه چرخش زندگی مردم، چرخ سانتیوفیوژها که حق مسلم جامعه است، نچرخد.

در سیاست خارجی تعامل عالی است؛ اما قبل از آن در سیاست داخلی باید تعامل داشته باشیم و با اعضای خانواده که همه یک خانواده هستیم، مهربان باشیم. با توجه به آیه قرآن، «محمدرسول الله و الذین معه اشداء علی الکفار رحماء بینهم» نیروهای داخل نظام اعم از دولت، مجلس و قوه قضائیه اگر فریادی دارند بر سر آمریکا، اسرائیل و دشمنان داشته باشند، نه بر سر دوستان که این آیه قرآن ملاک تنظیم روابط اخلاقی و روابط معنوی میان مسؤولان سه قوه  و به تبع آن آحاد جامعه است.

رسا - از وقتی که در اختیار خبرگزاری رسا گذاشتید، قدردانی می‌کنیم.

بنده هم متقابلا از خبرگزاری رسا تشکر و به عنوان سخن پایانی عرض می‌کنم دولت در متن وقایع بوده و همه باید به او کمک کنند که امیدواریم این بار سنگین را به مقصد رسانده و در پیشگاه خداوند متعال، امام زمان(عج) و رهبر معظم انقلاب و مردم سرافراز باشد.