پرسش از شما:

درخصوص حزب کارگزان توضیح دهید؟

پاسخ از ما:

  حزب کارگزاران سازندگی

«زمینه های پیدایش»
پس از استقرار دولت هاشمی رفسنجانی و حاکمیت بلامنازع راست سنتی که ناشی از ائتلاف راست سنتی با راست مدرن که حالا کارگزاران سازندگی نامیده می شد و نیز همراهی برخی از طیف های چپ، تفکر حاکم بر جامعه روحانیت مبارز، احساس کرد که جریان حاکم در دولت همان جریان گذشته (جریان چپ) است، لذا با تمسک به نکاتی از جمله پایبندی و تقید آنان به مسائل شرعی، چرخش از مواضع ایدئولوژی و اینکه این افراد از جناح راست، راست تر شده اند! برای جریان حاکم نگران بود. 

سرآغاز این اختلاف، بحث پیرامون میزان موفقیت برنامه پنج ساله اول و بزرگ نمودن نارسایی ها و کاستی های آن بود. این موضع انتقادی بر علیه دولت وجود داشت تا اینکه لایحه برنامه دوم توسط دولت به مجلس ارائه شد و مجلس با این استدلال که «عنصر عدالت اجتماعی، محرومیت زدایی و توجه به ارزش های اسلامی» که روح حاکم پیام رهبری انقلاب درباره لایحه بودجه بوده است، توسط دولت رعایت و ملاحظه نشده، برای تغییرات اساسی در آن و ارزیابی برنامه پنج ساله اول، اجرای برنامه دوم را یک سال به تأخیر انداخت. این رویکرد، باعث رنجش خاطر فراوان برای رئیس جمهور بود. همچنین مجلس بر سر حذف یارانه ها، افزایش گرانی و تورم، سرعت برنامه تعدیل اقتصادی و... با دولت دچار اختلاف شد.
جریان چپ سابق و راست مدرن که حالا به عنوان کارگزاران در جامعه مشهور شده اند، در آستانه پنجمین دوره انتخابات درصدد انشعاب جدید برآمدند. از نظر آنان با حاکمیت بلامنازع جناح راست با توجه به اتمام مهلت قانونی ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی، با انتخاب رئیس جمهور جدید، کشور دچار تحولات فراوانی خواهد شد. اگر رئیس جمهور از متن جریان راست سنتی (جریان جامعه روحانیت مبارز) برگزیده شود، بسیاری از وزراء و کارگزاران فعلی تغییر داده خواهند شد. آهنگ و سرعت برنامه بازسازی کند خواهد شد. لذا برای جلوگیری از بروز چنین وضعیتی، جریان کارگزاران سازندگی که اینک با کناره گیری جریان چپ، خود را رقیبی جدی برای جناح راست می دانست، وارد فعالیت سیاسی شد. 10 نفر از وزرا و 4 نفر از معاونین رئیس جمهور و شهردار تهران و رئیس کل بانک مرکزی طی اعلامیه ای موجودیت خود را رسما اعلام نمود .
«مداخله قوه مجریه برای شکل دهی به قوه مقننه، عدم رعایت موضوع تفکیک قوا اشتباه گرفتن جای رهبری و رئیس جمهور و نیز موضوع اطاعت و حمایت از رهبری و دولت، سوء استفاده از اموال عمومی و بیت المال، بروز شکاف در دولت و ایجاد دسته بندی های سیاسی، نداشتن مواضع شفاف سیاسی، اعتقادی بنیان گذاران کارگزاران در عرصه های مختلف به ویژه اعتقاد آنان برای مذاکره و سازش با آمریکا و در نهایت لیبرالیسم مذهبی.» عمده محورهای مخالفت جناح راست بر علیه جریان کارگزاران بود. درجریان انتخابات، رقابت های بسیار فشرده دو گروه کارگزاران و جامعه روحانیت برای همگان محسوس و ملموس بود.
« اساسنامه و مرامنامه»
حزب کارگزاران سازندگی دارای اساسنامه ای است که در 18 ماده و 11 تبصره به تصویب هیأت مؤسس (اعضای هیات مؤسس عبارتند از: محمد هاشمی (رئیس هیأت مؤسس)، محمد علی نجفی، غلامحسین کرباسچی، سید محسن نوربخش، سید عطاءالله مهاجرانی، فائزه هاشمی بهرمانی، سید حسن مرعشی، رضا امرالهی، سید مصطفی هاشمی طبا و علی هاشمی بهرمانی )رسیده است. هیأت مؤسس بالاترین رکن حزب است (هیأت مؤسس، کانون های حزبی، کنگره های استانی، کنگره سراسری شورای مرکزی،دبیر کل و بازرسان). برابر ماده 4، هیأت مؤسس حزب متشکل از اشخاص حقیقی است که علاوه بر تأسیس حزب تا تشکیل اولین کنگره جانشین کنگره های استانی و سراسری حزب خواهند بود. برابر ماده 8، کنگره سراسری بالاترین مرجع تصمیم گیری و سیاست گذاری حزب است. برابر ماده 10، شورای مرکزی متشکل از 25 نفر از شخصیت های سیاسی و مذهبی حزب است که به وسیله کنگره سراسری برای مدت 2 سال انتخاب می شود. دبیر کل (غلامحسین کرباسچی) عالی ترین مقام اجرایی حزب است. همچنین ماده 1 مرامنامه حزب به مبانی اعتقادی و سیاسی اختصاص دارد که «اعتقاد و الزام به اسلام ناب محمدی(ص) به عنوان تنها راه رهایی و سعادت بشر و التزام به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران» را مطرح می کند. در ماده 2، اهداف خود را: تلاش در جهت تحقق عزت اسلامی، تداوم سازندگی و آبادانی ایران، تلاش در جهت تحکیم ارزش ها، دستاوردها و آرمان های انقلاب اسلامی، دفاع از اسلامیت و جمهوریت نظام، مشارکت مردم و آزادی های مصرح در قانون اساسی و تلاش در جهت توسعه فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جمهوری اسلامی و استقرار عدالت تعریف کرده است.
« مواضع و دیدگاه ها»
اهم مواضع و دیدگاه های حزب کارگزاران سازندگی به شرح زیر است:
1. اعتقاد به «تشنج زدایی»، طرفدار مذاکره و رابطه با آمریکا، (محسن نوربخش، صبح امروز، 78/9/10، «رابطه اقتصادی با آمریکا به نفع ما است» )جذب سرمایه های خارجی، گسترش رابطه با اروپا برای تحت الشعاع قرار دادن رابطه با آمریکا و دیپلماسی کارآمد در سیاست خارجی را می توان از مهم ترین مؤلفه های مورد نظر کارگزاران برشمرد.
2. در سیاست داخلی، طرفدار مشارکت سیاسی و همه جانبه مردم، تأکید بر تداوم و استمرار روند سازندگی، طرفدار توسعه همراه با اعتدال و مخالف تنگ نظری و افراطی گری است. کارگزاران با هر گونه تمامیت خواهی مخالف به دنبال جامعه ای آباد، همراه با امنیت و رفاه است. (ناگفته نماند که میان شعار و عمل و ادعا تا رفتار فاصله زیادی است، حزب کارگزاران سازندگی در ائتلاف با جریان دوم خرداد پس از به قدرت رسیدن به گونه ای تمامیت خواهی و انحصارطلبی را از خود نشان دادند که در تاریخ ایران قلع و قمع مدیران از این دست بی سابقه بوده است. اگر کارگزاران ادعای مخالفت با انحصارطلبی و تمامیت خواهی دارد، چرا در برابر برکناری بیش از 5000 تن از مدیران با سابقه و خدوم پس از دوم خرداد 76 سکوت اختیار کرد و این اقدام را که به بهانه عدم درک پیام دوم خرداد بود، تأیید کرد؟! )
3. در حوزه سیاست اقتصادی، طرفدار سیاست های تعدیل اقتصادی، اقتصاد باز و سرمایه داری است. برنامه های توسعه در دولت هاشمی رفسنجانی (1376 ـ 1368) محصول تفکر کارگزاران سازندگی بود.
4. به طور کلی مؤلفه های اصلی استراتژی فرهنگی کارگزاران را باید در مواردی چون: استقبال از مدرنیسم، عدم حساسیت نسبت به کم رنگ شدن ارزش ها و مظاهر اجتماعی و دینی در جامعه، کاهش تدریجی نقش دین در جامعه و به تعبیری عرفی کردن امور دین یا بهتر بگوییم رشد سکولاریسم و بالاخره ایجاد فرهنگی لیبرالیستی با مناسبت هایی مبتنی بر تساهل، تسامح و آزادی برشمرد.
بسیاری از منتقدان دلایل این مؤلفه ها را در عملکرد و سیاست های فرهنگی دوره وزارت عطاء الله مهاجرانی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می دانند. وی که مسئولیت و دبیری کمیته فرهنگی کارگزاران سازندگی را نیز بر عهده داشت، به گونه ای عمل کرد که به صورت بی سابقه ای شاهد ایجاد شبهات و تحریف ها نسبت به مقدسات و ارزش های اصیل اسلامی و انقلاب اسلامی بودیم.
هر چند که سران حزب بر این باورند آنان طرفداری آزادی بیان، قلم و تساهل و مدارا هستند و باید از فرهنگ، هنر، فیلم و سینما به بهترین وجه استفاده کرد، اما عملکرد کارگزاران در عرصه فرهنگ و هنر کار را به جایی کشاند که فریاد اعتراض مراجع تقلید بلند شد. اعتراضات رهبری به طور مستمر مطرح شد و مجلس شورای اسلامی دوره پنجم، استیضاح را بهترین امکان برای برکناری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی (عطاء الله مهاجرانی) دانست. مجلس هر چند در آن اقدام ناکام ماند، اما فضای عمومی کشور کار را برای وزیر وقت به گونه ای تنگ کرد که چاره ای جز استعفا نماند و بدینسان پرونده فرهنگی ـ هنری کارگزاران سازندگی به ظاهر مختومه اعلام شد.
آنچه که درباره عملکرد کارگزاران سازندگی در خاتمه بحث باید مطرح کنیم آن است که حزب در نقش آوانگارد و بیشتر برای حاکمیت تفکرات لیبرالیستی در حوزه اقتصادی و سکولاریسم در حوزه فرهنگی ظهور و بروز یافت. در دوره حاکمیت کارگزاران، فن سالاران و تکنوکرات ها بر همه مناصب کلیدی دست یافتند و همزمان، نیروهای حزب الهی به حاشیه رانده شدند.
همچنین، سران حزب کارگزاران سازندگی بودند که خواهان تغییر قانون اساسی برای امکان پذیر شدن تداوم ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی پس از دو دوره قانونی بودند؛ در عین حال نباید از انصاف دور داشت که کارگزاران سازندگی در سازندگی کشور آن هم پس از 8 سال جنگ ویرانگر و ساخت زیربناهای آن نقش به سزایی داشته اند. به علاوه «بازتر شدن فضای فرهنگی ـ سیاسی جامعه» و تنش زدایی در عرصه بین الملل» را نیز باید از جمله خدمات قابل تقدیر کارگزاران برشمرد. به طور خلاصه، کارگزاران سازندگی حزب تمام عیار نبود، بلکه جریانی بود که بنا به گفته مسئولان آن برای انجام یک مأموریت ویژه در یک مقطع زمانی تشکیل و پس از آن، رسالت و ماموریت تاریخی آن ها پایان یافته است.

کارگزاران مدیران اجرایی دولت های هاشمی و خاتمی بوده اند و در انتخابات سال 88 از آقای کروبی (کرباسچی ) و میرحسین موسوی (مرعشی - هاشمی و...) حمایت کردند کارگزاران آقای هاشمی را رهبر و پدر معنوی خود می دانند و سعی در ترویج اندیشه ها و تفکرات آقای هاشمی را دارند .

جهت آشنایی بیشتر به منابع زیر مراجعه شود :
جریان شناسی سیاسی در ایران , علی دارابی , تهران , پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
کارگزاران سازندگی از فراز تا فرود , عاب دارابی ,تهران , نشرسیاست
جریان شناسی سیاسی ایران معاصر , آیت مظفر , قم , پژوهشکده تحقیقات اسلامی
اطلاعاتی درباره احزاب و جناح های سیاسی ایران امروز , عباس شادلو , تهران , گستره