پرسش :در مورد این اصطلاحات سیاسی راست و چپ می خواستم بدانم و اصولگرا و اصلاح طلب و این که اینها کی و برای چه مصطلح شده است؟

پاسخ :
در مورد اطلاق و کاربرد دو اصطلاح چپ و راست در داخل کشور گفتنی است :

 افزون بر لغزندگى مفهومى این دو اصطلاح، کاربرد آن براى بیان مرزبندیهاى سیاسى ایران نیز ناروشن و نارسا به نظر مى‏رسد. با این وجود و با مسامحه در کاربرد آن، از زمان مشروطه مى‏توان ردّ پاى ایدئولوژیها و جناح‏هاى چپ و راست را جستجو کرد. پس از انقلاب نیز این اصطلاح به تدریج در ادبیّات سیاسى ایران رایج شد. بعد از عزل بنى صدر نیروهاى انقلاب دچار اختلافات داخلى شدند. این اختلاف به طور مشخص در سازمان مجاهدین انقلاب اسلامى و حزب جمهورى اسلامى تجلّى کرد و نهایتا به انحلال هر دو تشکّل انجامید. از آن زمان گرایش‏ها و جناحهاى مخالف با یکدیگر، به چپ و راست تقسیم شدند، و این اصطلاح به تدریج محور تقسیم‏بندى‏هاى سیاسى قرار گرفت. در دوره نخست‏وزیرى مهندس موسوى نیروهاى موسوم به چپ اکثریّت یافتند. این گروه که بعدا به چپ سنّتى موسوم شدند، انقلابى، تندرو و رادیکال، ضدّ آمریکا و اسرائیل، اصول‏گرا، طرفدار ولایت مطلقه‏ى فقیه، و خواهان اقتصاد بسته و دولتى بودند. در مجلس سوم اکثریّت با این جناح بود. در مقابل این جناح، طیفى از نیروهاى سیاسى، به راست موسوم شدند. این گروه ابتدا در حوزه‏ى اقتصاد و سپس در سایر حوزه‏ها با جناح چپ اختلاف پیدا کردند. طیف راست مخالف دخالت گسترده‏ى دولت در اقتصاد بود؛ و در همین زمینه‏ها با دولت مهندس موسوى اختلاف داشت. این گروه در مجلس چهارم و پنجم اکثریّت را به دست گرفتند. به طور کلّى این گروه بر ولایت مطلقه‏ى فقیه، حفظ فرهنگ سنّتى، مدیریّت دینى، اقتصاد آزاد و بازار تأکید دارند. در دوره‏ى ریاست جمهورى آقاى هاشمى رفسنجانى دو اصطلاح «چپ مدرن» و «راست مدرن» مطرح شد. چپ مدرن جریانى است که به هر دلیل، به بازنگرى در اندیشه‏ها و نظرات خود پرداختند. محصول این تأمّل، چرخش در بعضى از مواضع رادیکال، و اصلاح و تعدیل بخشى از شعارها و آرمانهاى این جناح بود. فضاى باز سیاسى و فرهنگى، توسعه‏ى اقتصادى، تنش‏زدایى در سیاست خارجى، تسامح و تساهل در عرصه‏ى فرهنگ و سیاست جزو شعارهاى چپ مدرن است. این گروه طرفدار آزادى بیان و گسترش آزادى‏هاى سیاسى محسوب مى‏شوند. در مقابل، در جناح راست نیز تغییراتى پدید آمد؛ و یکى از نتایج آن منشعب شدن جریانى بود که گاه با عنوان راست مدرن و گاه با نام تکنوکرات‏ها (فن سالاران) و یا مصلحت‏گرایان مطرح مى‏شوند. این جریان متشکّل از افراد میانه رو جناحهاى چپ و راست بود؛ که دیدگاه‏هاى مشترکى با چپ مدرن داشتند؛ و در مجموع معتقد به اصلاحات سیاسى، و بخصوص اصلاحات اقتصادى، توسعه‏ى فرهنگى، خصوصى سازى، و مدیریّت علمى و کارشناس سالارى‏اند. تعبیر تکنوکرات نیز به همین مناسبت است که این گروه، مانند تکنوکرات‏ها در کشورهاى غربى بر افتادن امور به دست فن‏شناسان و گسترش علم و پژوهش تأکید دارند. عمده‏ترین تشکّل این گروه، کارگزاران سازندگى است که در مجلس پنجم نقش عمده‏اى ایفا کرد. این گروه با گروه‏هاى چپ مدرن در انتخابات ریاست جمهورى سال 76 همگرا شدند. این ائتلاف که از عمده‏ترین شعارهاى آنها اصلاحات سیاسى بود، موقعیت چشمگیرى نیز در انتخابات به دست آورد. در حقیقت اوج این جریان به دهه هفتاد(80-70) به خصوص قبل و بعد از تحولات دوم خرداد اولین بار برخی از مطبوعات(مشخصا دو هفته نامه عصر ما در شماره های 13-6) و برخی از جریان های سیاسی(به خصوص سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی) در سالهای 76-75-74 این ادبیات را رایج ساختند.
با این مقدمه به توضیح اصطلاحات زیر می پردازیم:
الف. راست سنتی (رسالتی): این جریان منسوب به روزنامه رسالت است. پیدایش این جریان از سال 1364 آغاز و با تأسیس بنیاد و روزنامه رسالت در سال 1366 رسمیت یافت. مخالفت با دولت میرحسین موسوی(نخست وزیر 1368-1360)، اعتقاد به بخش خصوصی و بازار مهمترین ویژگی بارز این جریان در آن سال ها محسوب می شد. این جریان در دولت، مجلس و سایر مراکز سیاسی حضور حداقلی داشته و به عنوان جریان مخالف دولت(جریان موسوم به چپ یا خط امام حاکم در دولت میرحسین موسوی) مطرح بود. مرحوم آذری قمی، دکتر احمد توکلی، مهندس سیدمرتضی نبوی(مدیر مسئول کنونی روزنامه رسالت)، دکتر محمد جواد لاریجانی و دیگران از چهره های معروف این جریان بودند. این جریان از سازمان دهندگان و فعالان جریان موسوم به محافظه کاران سنتی(راست سنتی) مشهور و آقایان مرحوم آذری قمی و بعدها مهدوی کنی و ناطق نوری از رهبران و پدران معنوی این جریان محسوب می شدند و روزنامه رسالت سخنگو شاخه مطبوعاتی این جریان را به عهده داشت.
ب.چپ سنتی( خط امامی): این جریان منسوب به خط امام و جریان دولت میرحسین موسوی و جریان حاکم در دولت در سال های 68-1360 است که مجلس سوم را در اختیار داشت. این جریان منسوب به جریان چپ(چپ سنتی) در ادبیات سیاسی شناخته می شود. محوریت مجمع روحانیون مبارز(1367)، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی(1370)، انجمن های اسلامی دانشجویان، معلمان، مدرسین، پزشکان، مهندسان، فرهنگیان و ... در این جریان قرار می گیرند. دفتر تحکیم وحدت(در دوره های 1367-1360) معروف ترین جریان خط امام در ادبیات سیاسی شناخته می شود. جریان اشغال سفارتخانه آمریکا(لانه جاسوسی) جریان دانشجویان پیرو خط امام و ... از دیگر ویژگی های این جریان محسوب می شود. جریان خط امامی یا چپ سنتی(ارزشی) در دهه 60 در حاکمیت و حکومت حضور داشت اما در دهه 70(76-68) کم کم در حاشیه قدرت قرار گرفت. موسوی خویینی ها،‌ مهدی کروبی، محمد خاتمی، محتشمی، بهزاد نبوی و ... معروف ترین چهره های این جریان بوده و مهدی کروبی،‌ موسوی خوئینی ها، محتشی و ... به عنوان رهبران و پدران معنوی این جریان شناخته می شدند. روزنامه های سلام(1369)، بیان(1369)، هفته نامه عصر ما و ... به عنوان شاخه مطبوعاتی و سخنگویی این جریان را به عهده داشت.
ج. راست مدرن: این جریان منشعب از دل راست سنتی( ارزشی) محسوب می شود. در ادبیات سیاسی دولت آقای هاشمی رفسنجانی و همکاران ایشان به راست مدرن شناخته می شوند. اوج راست مدرن را باید در پیدایش حزب کارگزاران سازندگی(1374) دانست. راست مدرن(اصلاح طلب) مجموعه ایی از جریان روشنفکری، کارگزاران اقتصادی، صنعتی و اجرایی کشور اطلاق شد که گرایش به تکنوکرات ها یا فن سالاران دارند و به عمل گرایان و مصلحت اندیشان مشهور شدند. جریان راست مدرن با گرایش به سازندگی و توسعه اقتصادی به عنوان جریان معتدل چپ سنتی و راست سنتی، خود را مطرح ساخت. این جریان میانه با چرخش به چپ یا راست تغییر جهت می دهد. و با جریان های راست یا چپ ائتلاف می نماید. این جریان اداره دولت سازندگی و دولت پس از جنگ را بر عهده داشت. افرادی همانند هاشمی رفنسجانی، حسن روحانی،‌ عبدالله نوری، کرباسچی، مهاجرانی، محمدعلی نجفی، مرحوم نوربخش و ... از چهره های معروف و آقای هاشمی رفنسجانی به عنوان پدر معنوی این جریان محسوب می شود. روزنامه همشهری و ایران( در دوره های 77-1370)، روزنامه اطلاعات(80-70)، روزنامه زن(فائزه هاشمی)، هم میهن(دوره قدیم)، کرباسچی و ... وظیفه سخنگویی و شاخه مطبوعاتی این جریان محسوب می شدند.
د. چپ مدرن اصطلاح چپ مدرن تعریف مشخصی ندارد و در جامعه ایرانی به گروه های مختلف و حتی متعارضی اطلاق می شود. این جریان در مقابل چپ سنتی(ارزشی) قرار دارد و با ویژگی های ذیل شناخته می شود: جریان چپ مدرن، بازآفرین اندیشه چپ رادیکالی و اصلاح ، تغییر، تحول و استحاله چپ قدیم یا سنتی محسوب می شود، چپ مدرن یا جدید به جریان های تحت عنوان حزب الله اطلاق می شده است. انجمن های اسلامی دانشجویی،‌ عدالت خواه و مستقل و انشعابی های از دفتر تحکیم وحدت از سال های 75-65، و برخی جریان های دیگر.V}(ر.ک: جناح بندی سیاسی در ایران، سعید برزین ص58-55-95 و نیز جناح های سیاسی در ایران امروز ص39-23){V این جریان هیچ گاه در قدرت و حاکمیت(دولت، مجلس، قوه قضائیه) حضور نداشت و معمولا به عنوان جریان انتقادی شناخته می شده است. این جریان رهبر یا رهبران یا پدر معنوی ندارد. مهمترین ویژگی چپ مدرن تأکید بر عدالت و انتقاد از دولت ها معروف است.(برخی پیدایش جریان دوم خرداد و حزب مشارکت را چپ نو یا مدرن می نامند! ر.ک: ص135. اطلاعاتی درباره احزاب و جناح های سیاسی ...).و. چپ سنتی در این زمینه به خط امامی مراجعه شود. این تقسیم بندی ها(صحیح یا غلط) متعلق به سال های 76-1370 است. بعد از تحولات دوم خرداد این اصطلاحات از ادبیات سیاسی حذف و تقسیم بندی دو گانه ای بنام دوم خرداد و مخالفان آن و بعدها به اصلاح طلبان و مخالفان اصلاحات(محافظه کاران) تغییر یافت. بعد از تحولات سوم تیر(1384) تقسیم بندی جدیدی به نام اصول گرایان و اصلاح طلبان در ادبیات سیاسی رایج شده است.
عمده‏ترین گروهها ی که آنها را به نحوى جزو یا جانبدار راست (اصولگرا) به حساب مى‏آورند ، عبارتند از: جامعه روحانیّت مبارز، جامعه‏ى مدرّسین حوزه‏ى علمیه‏ى قم، تشکّلهاى اسلامى همسو (یعنى مجموعه‏اى از گروههاى راست، که مهمترین آنها را جمعیت مؤتلفه و جامعه‏ى اسلامى مهندسان تشکیل مى‏دهد)، دولت نهم و دهم به ریاست آقای احمدی نژاد وگروههای حامی دولت، برخی منتقدین و مخالفین دولت و افرادی نظیر آقای هاشمی رفسنجانی ،ناطق نوری،لاریجانی(رئیس مجلس)و برخی از مراجع تقلید.
عمده‏ترین گروههاى طرفدار جناح چپ(اصلاح طلبان): مجمع روحانیون مبارز،مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم، اعضاى سازمان مجاهدین انقلاب اسلامى، دفتر تحیکم وحدت،جبهه مشارکت، گروههای منقد و مخالف دولت، برخی گروههای منقد وحتی مخالف نظام و افرادی نظیر آقای خاتمی ،کروبی ، موسوی وبرخی از مراجع تقلید.
منابع : در رابطه با جریان های سیاسی و آشنایی با احزاب و جناح های سیاسی کشور مطالعه منابع و کتابهای زیر مفید خواهد بود:
جریان شناسی سیاسی/نویسنده حسین عبد اللهی فر ، پایگاه اینترنتی بصیرت. جریان شناسی و غرب شناسی،مرکز تحقیقات سپاه ، سایت طوبی جمعیت مؤتلفه اسلامی، لطفعلی لطیفی پاکده، تحسین جامعه شناسی سیاسی- احزاب، سازمان مجاهدین، نوشته عبدالله شمسی، تحسین شناسنامه احزاب سیاسی ایران، محمدرضا ناظری، پارسایان احزاب و سازمان های سیاسی و عملکرد آنها در خراسان، حسین الهی، فردوسی مشهد مبانی تحزب در اندیشه سیاسی اسلام، سجادی، قم، بوستان کتاب تاریخچه احزاب و حزب دموکرات ایران، صفر زمانی، واژه آرا شناسایی سازمان ها و تشکل های احزاب سیاسی ایران، وزارت کشور تحلیلی بر جریان ها و جناح های سیاسی در ایران معاصر، محمد رضا حسین زاده، نشر نیکتا تشکل های سیاسی در آینه مطبوعات، حسن وقوفی، زهد چالش های توسعه سیاسی، سید عبدالعلی قوام، قومس جناح ها و احزاب سیاسی در ایران، حجتی